Обсуждение участника:Гелгена Ягафарова

Тәтеш районынын балык музее.

Тәтеш районында бик тә әхәмиятле балык музее бар. Могҗизага тиң балыкны тотуның үз тарихы бар. Ул Идел буендагы ачлык чорына барып тоташа. Балыкчыларга ач халыкны туйдыру өчен, күп итеп балык тоту нәрәде бирелә. Александр Страшин җитәкчелегендэге әртил Идел Ярларына балык ятмәләре, башка махсус җайланмалар куя. Тикшереп карарга килгәндә ятмәдә берни дә булмый, ә менә ыргаклы бауга балык эләккәне, алай гына да ике кеше генә тартып чыгарырлык түгел. Шактый авыр икәнлеген тоялар.Унлап балыкчы кичкә кадәр маташканнан соң нихаять кырпы балыгын боз өстенә тартып чыгаралар. Атларга төяп гаҗәеп зур балыкны иртән базарга китерәләр. Әлбәттә могҗизаны курергә халык җыела. Ә иң мөхиме, нәк шул вакыт Тәтеш өязе аша фотограф үтеп бара торган була. Шул рәвешчә тарихи вакыйга фотосурәткә төшерелә. Әлеге фотосурәт нигез булганда инде шушы кызыклы музейны төзергә.

Наталья Понедель никова җитәкчелегендәге музей хезмәткәрләре тырышлыгы  белән 2018 елда музей беренче тапкыр ишекләрен ача.

Музейга килеп кергәч үзеңне кораб эчендә сәяхәттә кебек хис итәсең. Югарыдан балык тотып утырган малай каршы ала.

Балык тарихы музееның беренче залына мамонт тешләре, борынгы хәзинәләр хәм башка балык тарихына кагылышлы бик күп экспонатлар куелган.
    XVII гасырда табигатьтәге балык ресурслары монастырь  хәм чиркәүләр карамагында санала, шуңа күрә балыкчылар барлык кыйммәтле балыкны дәүләткә хәм чиркәүгә тапшырырга тиеш булганнар. Шул хактагы әмернен кучермәсе Тәтеш балык музеенда саклана. 

Тәтеш музее Татарстанда экспонатлар саны ягыннан иң зурысы.

Буа районы Түбән Наратбаш авылы музее “ Авыл тарихы, сугыш хәм хезмәт даны” .

Түбән Наратбаш мәдәният йорты бинасында күп еллардан бирле “Авыл тарихы, сугыш хэм хезмәт даны “ музее эшләп килә. Музейнын башлангычы мәктәптән килә. Иң беренче экспонатларны укытучылар Хисамов Әнвәр Әбзал улы хәм Багаутдинова Дөлфидә Мөхәммәтнур кызы җыя башлыйлар.Берникадәр вакыттан соң мәдәният йорты бинасында музей өчен бүлмәләр бүлеп бирәләр. Шушы вакыттан башлап музейны җихазлау, ясау эшендә Хисамов Зөфәр Барый улы җиң созганып эшли. Экспонатларны йорттан- йортка йөреп , башка җирләрдән дә эзләп музейны бүгенге халәтенә китерә. Бугенге көндә ул ике бүлектән тора. Беренче бүлек “Сугыш хәм хезмәт даны”, ә икенче бүлек "Авыл тарихы" на багышланган. “Сугыш хәм хезмәт даны” бүлегендә сугышта катнашкан бик күп авылдашларыбызның фоторәсемнәре, аларның сугыш вакытында кулланган котелеклары, кашыклары да саклана. Музейда шулай ук авылыбызның данлыклы кешеләре турындагы бүлек тә зур урын алган. Аларның казанышлары, эшләгән фәнни хезмәтләре, мактаулы исемнәре, хөкүмәтебез тарафыннан бирелгән бүләкләре турында да мәгъ лүмат бик күп. Ә авыл тарихы ягындагы бүлеккә килсәк, монда авылыбызның нәсел-шәҗәрәләре турында бик зур мәг лүмат саклана. Бу эшне авылдашыбыз Сираҗиев Борхан Сираҗиевич алып барган. Авылыбызнын беренче председател ләре, мәдәният хезмәткәрләре, медиц ина, мәгариф өлкәсендә эшләүчеләр турында да бик күп информация алырга була. Авылда ин беренче алынган телевизор, радиоприемник, патефон хәм башка бик күп җихазлар саклана. Буа районы Түбән Наратбаш авылы музее чын тарих булып тора.

Буа шәхәре мәдрәсәсе тарихы

Буа шәхәренен тарихи истәлеге, үткәннәрнең яңарышы булып шәхәр үзәгендә урнашкан К. Либкнехт хәм Ефремов урамнары кисешкән урында мәдрәсә комплексы биналары тора. Архив мәгълүматларына караганда, шушы мәдрәсә комплексынын төзелә башлануы 1805 елларга туры килә. Ул чакта иң алдан халык хәм җирле мөселман байлары акчасына агач мәчет төзелә, аннары мәдрәсәнен агач биналары салына. Мәдрәсә “Нурия” исемен йөртә. Тәрҗемәдә ул “нур чәчүче, нурга ия” мәгънәләрен белдерә. 1882нче елның 20 августында Буада, көчле янгын чыгып, татар бистәсе, шул исәптән мәчет хәм “ Нурия” мәдрәсәсе биналары тулысынча янып бетә. 1883 нче елны Буада ике кибет тотучы сәүдәгәр Шәрип Гобәйдулла улы Муллиннын акчасына хазерге К. Либкнехт хәм Ефремов урамнары чатында 200 кеше сыйдырышлы матур агач мәчет салына. 1887 елны бина янгыннан саклау йөзеннән кызыл кирпеч белән дә тышлатыла. 1930 нчы елларда мәдрәсәнең укытучыларын, имамнарын эзәрлекләү башлана (сайлау хәм граңданлык хокукын бетерәләр , 3-4 мәртәбә салымнарны арттыралар х.б. 1937 елны алар барысы да диярлек репрессияләнә. Буа мәдрәсәсе финанс яктан мөселманнар биргән сәдакалар хисабына тотыла. Мәдрәсә каршындагы дини товарлар кибете дә уку йортының күп кенә чыгымнарын каплауда ярдәм итә. Мәдрәсәдә Буа районы мөхтәсибәте хәм казыят урнашкан. Аны 1968 елгы Сабирҗанов Линур Рафыйк улы җитәкли. Анын төп эшчәнлеге райондагы мөселман мәхәлләренең эшчәнлеген тәэмин итү хәм Татарстанның көньяк-көнбатыш өлешендәге мөселманнарнын дини мәсьәләләрен хәл итү. Буа мәдрәсәсе киләчәккә зур өметләр белән яши.

Буа шикәр заводы

1961 нче елда азык-төлек сәнәгате предприятиесе эшли башлый. Буа шәхәрендә урнашкан. Шәхәребезнен төньяк өлеше Сахарный поселок” исемен йөртә. Совет чорыннан бирле үз эшчеләренә ашханә , спорт зал,мунча төзегән. Алдынгы эшчеләрне торак белән тәэмин иткән.2005 елларда 1095 кеше эшли. 1994 тән акционерлык җәмгыяте. Шикәр чөгендереннән шикәр комы хәм чүпрә җитештерелә. Шикәр эшкәртү операцияләре механикалаштырылган хэм автоматлаштырылган. Шикәр чөгендереннән шикәр җитештерү-өзлексез технологик процесс белән башкарыла торган сезонлы эш. 1967 нче елда елына 7000 т чүпрә җитештерү цехы төзелә. 1967 нче елларда завод үзгәртеп корыла, продукт цехлары киңәйтелә, центрифуга, вакуумлы аппаратлар диффузион җайланмалар белән җихазландырыла. Чөгендер түбен киптерү хәм грануллау, таш хәм саламны тотып калу бүлекләре бинасы , шикәр чималы складлары х.б. төзелә. Элек чөгендер түбен җир астына күмү әбәпле экологик яктан бик куп штрафлар түләсәләр,бүгенгесе кәндә инде анын белән акча эшлиләр. Нәтиҗәдә шикәр чөгендерен эшкәртү куәте тәүлегенә 1500т дан 4500 т га кадәр күтәрелә. Шикәр чөгендере заводка Апас ,Буа, Кайбыч, Чүпрәле, Тәтеш , Югары Ослан, Кама Тамагы районнарыннан китерелә. 1999 дан сезон арасында заводта Куба, Бразилия, Гватемаладан китерелгән шикәр чималы эшкәртелә. Бүгенгесе көндә шикәр заводы карамагында балалар ял йорты “Бор”исемендәге эшләп тора,кая 500 балага якын ял итәләр. Шикәр паркы яңартылды. Бик зур ярдәм керткән беренче номерлы мәктәпкә. Меңләгән кешене эш белән тәэмин итеп тора. Бүгенге көндә завод Россиянен күп регионнарын шикәр белән тәэмин итеп тора.Киләчәктә зур уңышлар юллый шикәр заводы.